Hagia Sophia ( Ayasofya)

Ayasofya (Yunanca: Αγιά Σοφιά, tam adı: Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, Latince:  Sancta

 Sophia ya da Sancta Sapientia), İstanbul'da tarihî bir müze. Bizans İmparatoru 

I. Jüstinyen tarafından M.S. 532 - 537 yılları arasında İstanbul'un tarihi yarımadasındaki

 eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında

 İstanbul'un Türkler tarafından alınmasından sonra, Fatih Sultan Mehmet tarafından

camiye dönüştürülmüştür. 1935 yılından beri ise müze olarak hizmet vermektedir. Ayasofya,

mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezî planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir

yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm

noktası olarak ele alınır.

 

Binanın adındaki “sofya” sözcüğü herhangi bir kimsenin adı olmayıp, eski Yunanca’da

 “bilgelik” anlamındaki sophos sözcüğünden gelir. Dolayısıyla “aya sofya” adı “kutsal bilgelik” 

ya da "ilahî bilgelik” anlamına gelmekte olup, Ortodoksluk mezhepinde Tanrı'nın üç niteliğinden

biri sayılır. 6. yüzyılın ünlü mimarlarından Milet'li İsidoros ve Tralles'li Anthemius'un

yönettiği Ayasofya’nın inşaatinde yaklaşık 10.000 işçinin çalıştığı ve Jüstinyen'in bu iş için

 büyük bir servet harcadığı belirtilir. Bu çok eski binanın bir özelliği yapımında kullanılan

 bazı sütun, kapı ve taşların binadan daha eski yapı ve tapınaklardan getirilmiş olmasıdır.

 Bizans döneminde Konstantinopolis Patriği'nin patrik kilisesi ve Doğu Ortodoks 

Kilisesi’nin merkezi olmuş bulunan Ayasofya, doğal olarak vaktiyle büyük bir “kutsal

 emanetler” koleksiyonunu içermekteydi

1453’de kilise camiye dönüştürüldükten sonra Osmanlı sultanı Fatih Sultan Mehmet’in 

gösterdiği büyük hoşgorüyle mozaiklerinden insan figürleri içerenler tahrip edilmemiş

 (içermeyenler ise olduğu gibi bırakılmıştır), yalnızca ince bir sıvayla kaplanmış ve 

yüzyıllarca sıva altında kalan mozaikler bu sayede doğal ve yapay tahribattan kurtulabilmiştir.

 Cami müzeye dönüştürülürken sıvaların bir kısmı çıkarılmış ve mozaikler yine gün

 ışığına çıkarılmıştır.Günümüzde görülen Ayasofya binası aslında aynı yere üçüncü kez

 inşa edilen kilise olduğundan Üçüncü Ayasofya olarak da bilinir. İlk iki kilise isyanlar 

sırasında yıkılmıştır. Döneminin en geniş kubbesi olan Ayasofya’nın merkezî kubbesi,

 Bizans döneminde birçok kez çökmüş, Mimar Sinan’ın binaya istinat duvarlarını

 eklemesinden itibaren hiç çökmemiştir.

 15 yüzyıl boyunca ayakta duran bu yapı sanat tarihi ve mimarlık dünyasının baş yapıtları

 arasında yer alır ve büyük kubbesiyle Bizans mimarisinin bir simgesi olmuştur. Ayasofya

 diğer katedrallere kıyasla şu özellikleriyle ayırt edilir:

 Dünya’nın en eski katedralidir.Yapıldığı dönemden itibaren yaklaşık bin yıl boyunca

 (1520’de İspanya’daki Sevilla Katedrali’nin inşaatı tamamlanana dek) dünyanın en büyük

katedrali ünvanına sahip olmuştur. Günümüzde yüzölçümü bakımından dördüncü 

sırada gelmektedir.Dünya’nın en hızlı (5 yılda) inşa edilmiş katedralidir.Dünya’nın en 

uzun süreyle (15 yüzyıl) ibadet yeri olmuş yapılarından biridir.Kubbesi "eski katedral"

 kubbeleri arasında çapı bakımından dördüncü büyük kubbe sayılmaktadır.

 Hagia Sophia ( from the Greek: Ἁγία Σοφία [aˈʝia soˈfia], "Holy Wisdom"; Latin: Sancta 

Sophia or Sancta Sapientia; Turkish: Ayasofya) is a former Orthodox patriarchal basilica

 later a mosque, and now a museum in Istanbul, Turkey. From the date of its dedication in

 360 until 1453, it served as an Eastern Orthodox cathedral and seat of the Patriarchate

 of Constantinople, except between 1204 and 1261, when it was converted to a Roman 

Catholic cathedral under the Latin Empire. The building was a mosque from 29 May 1453 

until 1931, when it was secularized. It was opened as a museum on 1 February 1935

The Church was dedicated to the Logos, the second person of the Holy Trinity, its dedication

 feast taking place on 25 December, the anniversary of the Birth of the incarnation of the

 Logos in Christ. Although it is sometimes referred to as Sancta Sophia (as though it were

 named after Saint Sophia), sophia is the phonetic spelling in Latin of the Greek word for

 wisdom – the full name in Greek being Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, "Shrine of the

 Holy Wisdom of God"

Famous in particular for its massive dome, it is considered the epitome of Byzantine architecture

and is said to have "changed the history of architecture." It remained the world's largest cathedral

 for nearly a thousand years thereafter, until Seville Cathedral was completed in 1520. The 

current building was originally constructed as a church between 532 and 537 on the orders

of the Byzantine Emperor Justinian and was the third Church of the Holy Wisdom to occupy

 the site, the previous two having both been destroyed by rioters. It was designed by the

 Greek scientists Isidore of Miletus, a physicist, and Anthemius of Tralles, 

a mathematician

 The church contained a large collection of holy relics and featured, among other things, a

 49-foot (15 m) silver iconostasis. The focal point of the Eastern Orthodox Church for

nearly one thousand years, the building witnessed the Excommunication of Patriarch

Michael I Cerularius on the part of Pope Leo IX in 1054, an act which is commonly 

considered the start of the Great Schism.

In 1453, Constantinople was conquered by the Ottoman Turks under Sultan Mehmed II,

 who subsequently ordered the building converted into a mosque. The bells, altar, iconostasis,

 and sacrificial vessels were removed and many of the mosaics were plastered over. Islamic 

features – such as the mihrab, minbar, and four minarets – were added while in the possession

 of the Ottomans. It remained a mosque until 1931 when it was closed to the public for four

years. It was re-opened in 1935 as a museum by the Republic of Turkey.

For almost 500 years the principal mosque of Istanbul, Hagia Sophia served as a model for

 many other Ottoman mosques, such as the Sultan Ahmed Mosque (Blue Mosque of Istanbul),

 the Şehzade Mosque, the Süleymaniye Mosque, the Rüstem Pasha Mosque and the Kılıç

 Ali Paşa Mosque.