Ayasofya (Yunanca: Αγιά Σοφιά, tam adı: Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, Latince: Sancta
Sophia ya da Sancta Sapientia), İstanbul'da tarihî bir müze. Bizans İmparatoru
I. Jüstinyen tarafından M.S. 532 - 537 yılları arasında İstanbul'un tarihi yarımadasındaki
eski şehir merkezine inşa ettirilmiş bazilika planlı bir patrik katedrali olup, 1453 yılında
İstanbul'un Türkler tarafından alınmasından sonra, Fatih Sultan Mehmet tarafından
camiye dönüştürülmüştür. 1935 yılından beri ise müze olarak hizmet vermektedir. Ayasofya,
mimari bakımdan, bazilika planı ile merkezî planı birleştiren, kubbeli bazilika tipinde bir
yapı olup kubbe geçişi ve taşıyıcı sistem özellikleriyle mimarlık tarihinde önemli bir dönüm
Binanın adındaki “sofya” sözcüğü herhangi bir kimsenin adı olmayıp, eski Yunanca’da
“bilgelik” anlamındaki sophos sözcüğünden gelir. Dolayısıyla “aya sofya” adı “kutsal bilgelik”
ya da "ilahî bilgelik” anlamına gelmekte olup, Ortodoksluk mezhepinde Tanrı'nın üç niteliğinden
biri sayılır. 6. yüzyılın ünlü mimarlarından Milet'li İsidoros ve Tralles'li Anthemius'un
yönettiği Ayasofya’nın inşaatinde yaklaşık 10.000 işçinin çalıştığı ve Jüstinyen'in bu iş için
büyük bir servet harcadığı belirtilir.
Bu çok eski binanın bir özelliği yapımında kullanılan
bazı sütun, kapı
ve taşların binadan daha eski yapı ve tapınaklardan getirilmiş
olmasıdır.
Bizans döneminde Konstantinopolis Patriği'nin patrik kilisesi ve Doğu Ortodoks
Kilisesi’nin merkezi olmuş bulunan Ayasofya, doğal olarak vaktiyle büyük bir “kutsal
emanetler” koleksiyonunu içermekteydi
1453’de kilise camiye dönüştürüldükten sonra Osmanlı sultanı Fatih Sultan Mehmet’in
gösterdiği büyük hoşgorüyle mozaiklerinden
insan figürleri içerenler tahrip edilmemiş
(içermeyenler ise olduğu
gibi bırakılmıştır), yalnızca ince bir sıvayla kaplanmış ve
yüzyıllarca
sıva altında kalan mozaikler bu sayede doğal ve yapay tahribattan
kurtulabilmiştir.
Cami müzeye
dönüştürülürken sıvaların bir kısmı çıkarılmış ve mozaikler yine gün
ışığına çıkarılmıştır.Günümüzde görülen Ayasofya binası aslında aynı
yere üçüncü kez
inşa edilen kilise olduğundan Üçüncü Ayasofya olarak da
bilinir. İlk iki kilise isyanlar
sırasında yıkılmıştır. Döneminin en
geniş kubbesi olan Ayasofya’nın merkezî kubbesi,
Bizans döneminde birçok
kez çökmüş, Mimar Sinan’ın binaya istinat duvarlarını
eklemesinden itibaren hiç çökmemiştir.
15 yüzyıl boyunca ayakta duran bu yapı sanat tarihi ve mimarlık
dünyasının baş yapıtları
arasında yer alır ve büyük kubbesiyle Bizans
mimarisinin bir simgesi olmuştur. Ayasofya
diğer katedrallere kıyasla şu
özellikleriyle ayırt edilir:
Dünya’nın en eski katedralidir.Yapıldığı dönemden itibaren yaklaşık bin yıl boyunca
(1520’de İspanya’daki Sevilla Katedrali’nin inşaatı tamamlanana dek) dünyanın en büyük
katedrali ünvanına sahip olmuştur. Günümüzde yüzölçümü bakımından dördüncü
sırada gelmektedir.Dünya’nın en hızlı (5 yılda) inşa edilmiş katedralidir.Dünya’nın en
uzun süreyle (15 yüzyıl) ibadet yeri olmuş yapılarından biridir.Kubbesi "eski katedral"
kubbeleri arasında çapı bakımından dördüncü büyük kubbe sayılmaktadır.
Hagia Sophia ( from the Greek: Ἁγία Σοφία [aˈʝia soˈfia], "Holy Wisdom"; Latin: Sancta
Sophia or Sancta Sapientia; Turkish: Ayasofya) is a former Orthodox patriarchal basilica
later a mosque, and now a museum in Istanbul, Turkey. From the date of its dedication in
360 until 1453, it served as an Eastern Orthodox cathedral and seat of the Patriarchate
of Constantinople, except between 1204 and 1261, when it was converted to a Roman
Catholic cathedral under the Latin Empire. The building was a mosque from 29 May 1453
until 1931, when it was secularized. It was opened as a museum on 1 February 1935
The Church was dedicated to the Logos, the second person of the Holy Trinity, its dedication
feast taking place on 25 December, the anniversary of the Birth of the incarnation of the
Logos in Christ. Although it is sometimes referred to as Sancta Sophia (as though it were
named after Saint Sophia), sophia is the phonetic spelling in Latin of the Greek word for
wisdom – the full name in Greek being Ναός τῆς Ἁγίας τοῦ Θεοῦ Σοφίας, "Shrine of the
Holy Wisdom of God"
Famous in particular for its massive dome, it is considered the epitome of Byzantine architecture
and is said to have "changed the history of architecture." It remained the world's largest cathedral
for nearly a thousand years thereafter, until Seville Cathedral was completed in 1520. The
current building was originally constructed as a church between 532 and 537 on the orders
of the Byzantine Emperor Justinian
and was the third Church of the Holy Wisdom to occupy
the site, the
previous two having both been destroyed by rioters. It was designed by
the
Greek scientists Isidore of Miletus, a physicist, and Anthemius of Tralles,
a mathematician
The church contained a large collection of holy relics and featured, among other things, a
49-foot (15 m) silver iconostasis. The focal point of the Eastern Orthodox Church for
nearly one thousand years, the building witnessed the Excommunication of Patriarch
Michael I Cerularius on the part of Pope Leo IX in 1054, an act which is commonly
considered the start of the Great Schism.
In 1453, Constantinople was conquered by the Ottoman Turks under Sultan Mehmed II,
who subsequently ordered the building converted into a mosque. The bells, altar, iconostasis,
and sacrificial vessels were removed and many of the mosaics were plastered over. Islamic
features – such as the mihrab, minbar, and four minarets
– were added while in the possession
of the Ottomans. It remained a
mosque until 1931 when it was closed to the public for four
years. It
was re-opened in 1935 as a museum by the Republic of Turkey.
For almost 500 years the principal mosque of Istanbul, Hagia Sophia
served as a model for
many other Ottoman mosques, such as the Sultan Ahmed Mosque (Blue Mosque of Istanbul),
the Şehzade Mosque, the Süleymaniye Mosque, the Rüstem Pasha Mosque and the Kılıç
Ali Paşa Mosque.
Post a Comment